CHEMIA 1.5.1 - STOPNIE UTLENIENIA PIERWIASTKÓW CHEMICZNYCH

Stopień utlenienia to wartościowość rozszerzona o liczby ujemne, wskazujące, czy pierwiastek pobiera, czy też oddaje elektrony w wiązaniach (traktując wszystkie wiązania jako jonowe).

Wyznaczanie stopni utlenienia odbywa się według powyższych zasad:

1. pierwiastki w stanie wolnum mają stopień utlenienia 0
2. Metale mają zawsze dodatnie stopnie utlenienia:
1. gr. I - zawsze +I
2. gr. II - zawsze +II
3. gr. XIII - zawsze +III
4. gr. XIV - <-IV; +IV> , "lubi" l. parzyste
5. gr. XV - <-III, V>, "lubi" III i V
6. gr. XVI - <-II, VI>, "lubi" -II, IV, VI (wyj. tlen, patrz niżej)
3.  Ustalone stopnie dla pierwiastków
1. Wodór ma zawsze +I, ale w wodorkach metali ma -I
2. Tlen ma zawsze -II (wyjątki: H₂O₂ i OF₂)
3. Fluor ma zawsze -I
4. Między pierwiastkami łączny stopień utlenienia musi być równy ujemnemu. W jonach złożonych stopień utlenienia musi być równy ładunkowi.

BIOLOGIA 1.4.2. BUDOWA I FUNKCJE TKANEK ROŚLINNYCH.

 [ROZBUDOWAĆ - funkcje]

TKANKI ROŚLINNE dzielą się na TWÓRCZE i STAŁE. Spośród tych pierwszych, zwanych również merystemowymi, można wyróżnić tkanki twórcze pierwotne i wtórne.

Tkanki twórcze w roślinie

TKANKI TWÓRCZE:

• Tkanki twórcze pierwotne: 
• merystemy wierzchołkowe pędu
• merystemy wierzchołkowe korzenia
• merystemy wstawkowe (interkalarne)
• Tkanki twórcze wtórne:
• kambium (miazga)
• fellogen
• kallus
• merystemy aresporchialne (tkanki zarodnikotwórcze)

TKANKI STAŁE:

• Tkanka miękiszowa (parenchyma): 
• miękisz zasadniczy
• miękisz asymilacyjny
• m. palisadowy
• m. gąbczasty
• m. wieloramienny
• miękisz powietrzny (aerenchyma)
• miękisz spichrzowy
• miękisz wodny
• Tkanka wzmacniająca:
• kolenchyma (zwarcica)
• sklerenchyma (twardzica)
• Tkanka przewodząca:
• ksylem (drewno)
• cewki (char. dla nagonasiennych)
• naczynia (char. dla okrytonasiennych)
• włókna drzewne
• floem (łyko)
• komórki sitowe (char. dla paprotników i nagonasiennych
• rurki sitowe (char. dla okrytonasiennych)
• komórki przyrurkowe
• Tkanka okrywająca
• epiderma
• epiblema (ryzoderma)
• peryderma (korkowica)
• Tkanka wydzielnicza
• zewnątrzwydzielnicza
• wewnątrzwydzielnicza

BIOLOGIA 1.4.1 - POCHODZENIE I LINIE ROZWOJOWE ROŚLIN

"Glony" to nie takson - to nazwa ekologiczna, czyli termin określający grupę organizmów związanych z określonym środowiskiem. Wśród glonów wyróżnić można liczne gromady, m. in. krasnorosty, brunatnice i zielenice. Te wyróżniają się dużą zawartością chlorofilu. Są one miękkie, gdyż nie posiadają tkanek wzmacniających. Jednak to im zawdzięczamy nasze istnienie, bowiem z nich powstały rośliny lądowe - na skutek konkurencji o zasoby życiowe (światło, minerały - wyższe na powierzchni niż w wodzie zajętej już przez licznie żyjące organizmy).
Współczesne rośliny, w porównaniu z glonami, posiadają:

• układ korzeniowy
• kutykulę - warstwę ochronną
• aparaty szparkowe
• tkanki wzmacniające
• tkanki przewodzące

 Organy te powstały celem przystosowania się do życia na powierzchni.

Teoria telomowa wprowadzona przez Waltera Zimmermanna w 1930 r. wyjaśnia, jak doszło do przemiany roślin zbudowanych z jednorodnych telomów w rośliny z wyraźnie zaznaczonym pędem i liśćmi.
Telom to jednoosiowe odgałęzienie sporofitu z nierozgałęzioną wiązką przewodzącą. Według teorii telemowej ww. telomy ulegały stopniowemu przekształceniu w organy w ciągu ewolucji. Wyższe telomy zaczęły dominować nad resztą i przejęły funkcję telomu głównego, natomiast reszta uległa spłaszczeniu i zrosła się, tworząc liście.

Najstarszymi znanymi roślinami jest wymarła gromada Rhyniophyta, której najstarszym odkrytym przedstawicielem jest Cooksonia.

CHEMIA: 1.2.1 - ENERGIA JONIZACJI, POWINOWACTWO ELEKTRONOWE, ELEKTROUJEMNOŚĆ, PROMIENIE

Energia jonizacji

Energia jonizacji - energia potrzebna do oderwania elektronu (walencyjnego). Tworzą się wówczas kationy. Dotyczy ona głównie metali.
Wartość ta zależna jest od położenia pierwiastka w układzie okresowym. Im większa odległość (promień atomu), tym elektron łatwiej oderwać.
Energia jonizacji maleje z góry do dołu w grupie, a rośnie w prawo w okresie.
Każda kolejna energia jonizacji (odrywanie drugiego, trzeciego itd.) elektronu jest większa od poprzedniej.

Powinowactwo elektronowe

Powinowactwo elektronowe dotyczy energii uwolnionej przy przyjmowaniu elektronów - jest to efekt energetyczny. Dotyczy głównie niemetali. Powstają aniony. Powinowactwo maleje w grupie ze wzrostem numeru okresu.

Elektroujemność

Elektroujemność - zdolność do przyciągania elektronów, określana w skali Paulinga od 0,7 do 4,0. Elektroujemność maleje w grupach (z góry do dołu), a rośnie w okresach (od lewej do prawej).

Promień atomowy 

Długość promienia atomu uzależniona jest od jego położenia w układzie okresowym i ma wpływ na właściwości chemiczne pierwiastka.
W pojednycznym okresie największy promień posiadają litowce, zmniejsza się on ze wzrostem liczby atomowej (większy ładunek jądra). Długość promienia wzrasta w grupach z góry na dół (więcej powłok).

Promienie kationów są zawsze mniejsze niż atomowe.
Promienie anionów są zawsze większe niż atomowe.

Dla jonów o identycznej konfiguracji elektronowej (tyle samo ładunków ujemnych) im większa liczba atomowa, tym mniejszy promień atomowy (większy ładunek jądra = silniejsze przyciąganie).

K⁺ < Cl^- < S^2- < P^3-

CHEMIA: 1.1.8. WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE A POŁOŻENIE PIERWIASTKA W UKŁADZIE

grupa 1. - 1 elektron walencyjny, łatwo oddawany, silny charakter metaliczny/zasadowy
grupa 2. - 2 elektrony walencyjne, nieco słabszy charakter metaliczny/zasadowy
grupy 6-13. - słaby charakter metaliczny, silny charakter amfoteryczny

---

Począwszy od grupy 1. pierwiastki wykazują charakter zasadowy - metaliczny. Wiąże się to z łatwością oddawania elektronów. Wraz ze wzrostem numeru grupy, charakter ten maleje, przechodząc w charakter amfoteryczny. Amfoteryczność dotyczy metali i polega na tym, że reagują zarówno z mocnymi kwasami jak i mocnymi zasadami.

---

grupa 14. - grupa przejściowa (/M//ołów-cyna-german-krzem-węgiel/NM//)
grupy 15-17. - rosnący charakter kwasowy/niemetaliczny; zdolne do przyjmowania elektronów
grupa 18. - gazy szlachetne, nie wchodzące w reakcje (poza związkami ksenonu i kryptonu)

Tlenki i wodorki w układzie okresowym:

tlenki: E₂ⁿO_n^II
wodorki: EⁿH_n^I lub H_n^IEⁿ

 

NUMER GRUPY	WZÓR TLENKU/-ÓW		CHARAKTER CHEMICZNY		WZÓR WODORKU	CHARAKTER CHEMICZNY
I	(E2O)				(EH)
	Na2O, K2O, Li2O, ..., KO2		zasadowy		NaH !wiązanie jonowe	zasadowy
II	(EO)				(EH2)
	BaO, BaO2, MgO		zasadowy (słabszy)		CaH2	zasadowy (słabszy)
XIII	(E2O3)				(EH3)
	Al2O3		amfoteryczny		AlH3	zasadowy (b. słaby)
XIV	(EO, EO2)				(EH4)
	CO	CO2	obojętny	słaby kwasowy	CH4, PbH4	obojętny
	PbO	PbO2	zasadowy	amfoteryczny
XV	(E2O-E2O5)				EH3
	N2O, NO		obojętny		NH3	zasadowy
	NO2, N2O5 N2O3		kwasowy		PH3	obojętny
XVI	(EO2, EO3)				(H2E)
	SO2, SO3		kwasowy		H2S	kwasowy
XVII	(E2O-E2O7)				(HE)
	Cl2O, ClO2, Cl2O6, Cl2O7 O2F		kwasowy		HCl, HI	kwasowy

Tlenki bloku d: 

(III) skand: Sc₂O₃
(IV) tytan: TiO, TiO₂
(V) wanad: VO, V₂O₃, V₂O₅
(VI) chrom: CrO, Cr₂O₃, CrO₃
(VII) mangan: MnO, Mn₂O₃, MnO₂, MnO₃, Mn₂O₇
(VIII) żelazo: FeO, Fe₂O₃, FeO₃
(IX) kobalt: CoO, Co₂O₃
(X) nikiel: NiO, NiO₂
(XI) miedź: Cu₂O, CuO
(XII) cynk: ZnO